Động cơ quạt điện

Bên cạnh chức năng chủ yếu là tạo gió, motor quạt điện còn có các chức năng khác như: chế độ gió ưu tiên, hẹn giờ, tản gió theo hướng,… Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho các bạn những hiểu biết cơ bản về cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như cách sửa chữa của motor quạt điện.

1. Khái niệm motor quạt điện

Quạt trần là loại motor quạt điện bao gồm 16 cực và 32 rãnh, 32 tổ bối đơn, đặc biệt còn có 2 hàng rãnh. Mặt khác, 16 rãnh phía trong dùng để quấn cuộn khởi động, còn 16 rãnh bên ngoài được sử dụng để quấn cuộn làm việc. Vì rãnh phía ngoài thường rộng hơn phía trong nên khi các bạn quấn lại, nhớ phải quấn từng vòng một nhé.

Cuộn khởi động (KĐ) của motor gồm 16 tổ bối đơn, được quấn ở bên trong, gồm 338 vòng/ 1 bối, mỗi dây 0,21. Cuộn làm việc (LV) gồm có 16 tổ bối đơn, được quấn bên ngoài, gồm có 308 vòng/ 1 bối, mỗi dây 0,25. 

Stato = 1,6cm, chiều dài (D) của lõi = 16cm, còn tụ điện 2,2 =>2,5mf. Tại hộp nối bao gồm: Dây màu trắng chính là mối dây chung (Ch), còn dây màu đỏ là dây cuối cuộn LV, dây màu vàng là cuối cuộn KĐ.

2. Cấu tạo và nguyên lý làm việc motor quạt điện

a) Cấu tạo motor quạt điện

Về cơ bản, cấu tạo bên ngoài của một chiếc quạt điện cơ thông thường sẽ gồm các bộ phận sau: Cánh quạt, động cơ quạt, lồng quạt, thân quạt và đế quạt. Còn các bộ phận bên trong của motor quạt điện bao gồm có:

• Mô tơ: Chính là cuộn dây đồng quấn ở trên lõi sắt từ (còn gọi là stator) bao gồm nhiều tấm tole silic cực mỏng được ghép lại với nhau nhằm mục đích tránh dòng điện Fucô đi qua.

• Rotor: Bộ phận này cũng được làm bằng nhiều lá thép rất mỏng ghép lại, trong đó có phần nhôm đúc nối với cốt thép để giúp gắn cánh quạt vào với phần đuôi để tạo ra chuyển động nhanh chóng cho bộ chuyển hướng.

• Tụ điện: Nhằm tạo ra một dòng điện lệch pha.

• Vỏ nhôm: Dùng để ghép giữa bộ phận rotor và stator.

• Bạc thau: Chi tiết này có ổ giữ dầu bôi trơn nhằm làm giảm lực ma sát.

b) Nguyên lý hoạt động của motor quạt hơi nước

Khi có dòng điện chạy qua trong dây dẫn được quấn trên lõi sắt từ (hay còn gọi là phe silic) được làm bằng 1 tấm tole silic mỏng được ghép bằng nhiều miếng lại với nhau nhằm tạo ra một lực tác động lớn lên rotor. Do vị trí của các cuộn dây (tức là dây chạy và dây đề) được đặt lệch nhau và tác dụng lên nhằm làm lệch pha của tụ điện, từ đó làm xuất hiện trong lòng stator các lực hút không có cùng phương với nhau. 

Chính vì 02 lực hút trên chênh lệch nhau về thời gian và phương tác động nên sẽ tạo ra trong lòng của stator một từ trường quay, từ đó làm cho rotor quay được. Để thay đổi tốc độ của quạt điện, người ta sẽ quấn lên đó một số vòng dây cùng với cuộn chạy. Trong trường hợp dòng điện tăng lên hoặc giảm đi do sự thay đổi điện trở bên trong cuộn dây sẽ làm xuất hiện một từ trường mạnh hơn hoặc yếu hơn, đồng thời sẽ làm cho cánh quạt quay được nhanh hơn hoặc chậm hơn.

Trên sơ đồ motor quạt điện lúc này bao gồm có: 4 cuộn dây, trong đó có 1 cuộn chạy, 2 cuộn số và 1 cuộn đề đã được mắc nối tiếp với nhau. Khi bấm chuyển số thì có 1 - 2 cuộn số sẽ tham gia vào trong hoạt động của cuộn chạy hoặc cuộn đề.

Khi bấm số 3 là quạt điện sẽ chạy mạnh nhất, khi đó chỉ có cuộn chạy được đấu vào nguồn. Khi bấm số 2 thì quạt sẽ hoạt động trung bình, cuộn chạy + 1 cuộn số vào nguồn. Khi bấm số 1 quạt là chạy yếu nhất, cuộn chạy + 2 cuộn số chạy vào nguồn.

Cuộn chạy sẽ tạo ra lực quay chính, còn cuộn số dùng giảm dòng để tạo lực quay yếu hơn, cuộn đề + tụ đề được sử dụng để khởi động nhằm tạo lực đẩy khi mới bắt đầu mở nguồn điện.

3. Các loại motor quạt điện được ưa chuộng nhất hiện nay

a) Motor quạt điện Panasonic

Một trong những thương hiệu motor quạt điện được yêu thích nhất tại Việt Nam cũng như trên thế giới do đây là sản phẩm có chất lượng tốt, mẫu mã thiết kế đẹp. Panasonic được thành lập vào năm 1918. 

Hiện tại, Tập đoàn Panasonic có trụ sở tại Osaka, Nhật Bản, hiện đang kinh doanh hoạt động đa dạng lĩnh vực như: thiết bị gia dụng, hàng không, điện tử viễn thông, ô tô, năng lượng,… Các loại quạt điện thương hiệu Panasonic được sản xuất tại Malaysia, do thương hiệu KDK sản xuất.

b) Motor quạt điện KDK

Thương hiệu KDK đình đám được thành lập vào năm 1909 gắn liền với tên tuổi của Nippon Electric. Sau đó, KDK được Tập đoàn Panasonic mua lại vào năm 1956. Như vậy, các thương hiệu quạt điện KDK và Panasonic đều là sản phẩm của Tập đoàn mẹ Panasonic. Tuy nhiên, đến nay hai thương hiệu này vẫn hoạt động riêng biệt, độc lập với nhau.

Hiện tại, Panasonic Ecology Systems đang đồng thời sản xuất toàn bộ các loại quạt mang thương hiệu KDK và Panasonic, dây chuyền sản xuất được đặt tại Malaysia.

Tuy nhiên, quạt KDK lại được đánh giá là có nhiều ưu điểm hơn Panasonic. KDK là thương hiệu motor quạt điện đi đầu trong phong trào áp dụng công nghệ  “Gió tự nhiên”. Điều này giúp giải quyết vấn đề gió quạt bị thốc thẳng vào người khiến thân nhiệt bị suy giảm. 

KDK cũng là một thương hiệu đi đầu trong việc áp dụng động cơ motor sử dụng vòng bi (bạc đạn) để thay thế cho motor bạc thau. Từ đó sẽ giúp cho motor bền bỉ, làm giảm độ ồn và tiết kiệm được nhiều năng lượng hơn.

c) Motor quạt điện Mitsubishi

Mitsubishi là thương hiệu của tập đoàn đa quốc gia cùng với hơn 40 công ty thành viên có trụ sở trên khắp thế giới. Toàn bộ 40 công ty của tập đoàn có cổ phần và ràng buộc lẫn nhau bởi các điều khoản, mặc dù mọi hoạt động hoàn toàn độc lập.

Quạt điện Mitsubishi là sản phẩm được ưa chuộng của Công ty Mitsubishi  Electric. Công ty có trụ sở tại thành phố Tokyo - Nhật Bản, sản phẩm được sản xuất tại Thái Lan.

4. Lỗi thường gặp và sửa motor quạt

Quạt trần thực ra rất ít khi bị cháy hoặc hư hỏng hoàn toàn, mà phần nhiều chỉ bị đứt 1 vài bối dây do quạt bị chập điện hoặc do bị sét đánh. Bị cháy motor chỉ xảy ra trong trường hợp vòng bi của quạt bị kẹt, có thể là do khô dầu hay do bị nước mưa ướt,… Lúc này, động cơ quạt sẽ bị quay chậm dần, lâu ngày dẫn đến dây quấn của quạt thường xuyên bị chạy ở nhiệt độ cao gây ra tình trạng lão hóa, đồng thời lớp lót cách điện bị khô giòn. Trường hợp này, bạn phải thay bi (loại 203) và quấn dây lại hoàn toàn.

Khi sử dụng 1 thời gian quạt điện quay chậm so với bình thường là do nguyên nhân gì? Sau đây là những nguyên nhân bạn nên nghĩ tới để có hướng khắc phục phù hợp.

• Quạt bị bám bụi

• Quạt điện bị khô dầu

• Nguồn điện cấp cho quạt yếu do mát day hay do lỗi mạng điện

• Tụ điện bị hỏng: Do tụ điện bị hỏng hoặc điện dung giảm đi, trở kháng tăng, làm cho tốc độ quay của quạt bị giảm đi. Biện pháp giải quyết là thay tụ điện đúng quy cách.

• Rôto motor bị đứt dây hoặc có khiếm khuyết: Rôto lồng sóc đúc bằng nhôm có khiếm khuyết là do vấn đề chất lượng đúc gây ra, lồng sóc bị rỗ, nứt, lẫn tạp chất, thậm chí còn bị gẫy làm cho tốc độ quay của quạt điện bị giảm. Phương pháp kiểm tra là nối cuộn dây stato với điện áp thấp (10÷15V), dùng tay xoay rôto, nếu gẫy lồng sóc thì dòng điện stato sẽ thay đổi tùy vị trí quay của rôto. Biện pháp giải quyết là liên hệ với nhà máy chế tạo để thay mới một rôto cùng loại, hoặc là làm nóng chảy hòa tan các thanh lồng sóc cũ thay bằng những thanh đồng mới để sửa chữa.

• Do kỹ thuật quấn lại motor sai: Quấn lại làm tăng số vòng dây của cuộn dây, làm cho trở kháng cuộn dây của động cơ điện tăng lên, mômen quay giảm, cũng làm cho tốc độ quay giảm bớt. Khi quấn lại, cần phải thực hiện theo đúng các thông số kỹ thuật ghi ban đầu.

• Động cơ điện quá tải: Do độ nghiêng của các cánh quạt quá lớn, biến dạng, làm cho sự cản gió tăng lớn, quạt điện bị quá tải, tốc độ quay giảm bớt. Phương pháp xử lý là hiệu chỉnh lại cánh quạt, khi lắp ráp điều chỉnh lại lá đệm cánh quạt, giảm bớt lá đệm góc trước của cánh quạt, tăng thêm lá đệm góc sau của cánh quạt. Làm cho phụ tải của động cơ điện giảm xuống.

• Điện áp nguồn điện cấp cho motor thấp: Độ lớn mômen quay của động cơ điện tỷ lệ thuận với bình phương điện áp, do khi điện áp giảm thấp (thấp dưới -10%, là 198V), mômen quay của động cơ điện giảm xuống. Khi điện áp nguồn thấp hơn 187V mômen quay giảm xuống rõ rệt, tốc độ quay của động cơ điện giảm. Biện pháp giải quyết là giữ ổn định điện áp nguồn hoặc dùng.

• Motor điện bị đấu sai cuộn dây: Lắp nhầm cuộn dây chính sang cuộn dây phụ, làm cho trở kháng tăng lớn, khiến cho mômen quay bị giảm bớt, động cơ điện quay chậm lại. Biện pháp giải quyết là lắp đổi lại cuộn dây chính và cuộn dây phụ.  

Còn đa phần, motor quạt bị chập điện hay bị sét đánh thì chỉ bị đứt 1 bối dây hoặc 2 bối dây (LV) và (KD), thông thường chúng sẽ bị đứt ngay gần sát chỗ mối hàn dây chạy ra phía hộp nối. Với trường hợp, chúng ta sẽ có cách sửa như sau:

• Tháo quạt ra, chú ý đánh dấu các đầu dây ra để không bị nhầm lẫn. Xử lý cuộn (KD) trước, còn cuộn (LV) bên ngoài thì nên xem sau vì nó còn phụ thuộc vào cuộn (KD). Đôi khi không bị hỏng vẫn phải cắt bỏ để có không gian quấn cuộn (KD).

• Quan sát xem bối dây nào có màu khác thường không, trường hợp không phát hiện ra điều gì khác thường thì chúng ta dùng kìm chuyên dụng hoặc sử dụng kéo cắt cành để cắt bối chỗ gần mối hàn nhất, sau đó rút ra để tìm đầu dây, cạo sạch rồi đo xem có thông mạch với đầu dây còn lại hay không. Từ đó, tìm ra bối đứt để nối lại là xong.

Cách quấn motor quạt điện như thế nào cho đúng

Khi đã tìm được bối dây bị hỏng, bạn dùng 1 đoạn gen số 1 có chiều dài 3cm luồn vào chỗ dây cần nối, đồng thời xoắn 2 đoạn dây cần đấu nối lại với nhau. Bạn hãy dùng mỏ hàn có dính một ít thiếc và nhựa thông để vừa bấm vừa di 1 lúc trên chỗ nối cho đến khi nào thiếc bám vào làm kín chỗ xoắn dây là được.

Kéo gen vào vị trí vừa hàn, sau đó gập đôi gen lại, đồng thời xoắn vài vòng phía dưới gen để cho đỡ xê dịch gen rồi tiến hành quấn từng vòng vào phần rãnh cần quấn cho đến khi lên tới điểm đánh dấu ban đầu của dây thì thôi.

Để tránh tình trạng bị xước dây khi quấn, các bạn nên lót băng dính vào 2 mép của rãnh, khi quấn xong sẽ tháo ra bỏ đi. Cuối cùng, kiểm tra xem các đầu dây được quấn lên có đúng với vị trí đã đánh dấu ban đầu không. Nếu bị sai là chứng tỏ có bối dây quấn nhầm, bạn phải làm lại cho đúng.

Nếu vào dây đúng, bạn nên bỏ qua các vòng dây ở bên trong mà chỉ quan tâm đến vòng cuối cùng của bối dây này và vòng đầu tiên của bối dây kế tiếp, thì sẽ thấy các chỗ sang dây có dạng như hình Sin. Các bạn chỉ cần nhớ sang dây trong quạt trần theo dạng hình Sin thì sẽ không bao giờ bị nhầm lẫn. Việc tiếp theo là tiến hành hàn nối, cột bó, sơn, sấy lắp vào và cho quạt chạy thử là được.

Việc thay thế ở 1 vài bối dây mới chúng ta chỉ làm khi bằng cảm quan thấy các bối dây vẫn còn tốt, lớp lót cách điện không bị giòn hay lão hóa. Cứ thay 1 bối dây (KĐ) thì chúng ta phải thay 2 bối (LV). Bằng kinh nghiệm, thông thường quạt trần nếu đã bị sét đánh hay chập điện thì các bạn phải tiến hành quấn lại từ 1 đến 9 bối là nhiều, ít cũng phải 3 đến 5 bối.

Trên đây là những thông tin liên quan đến Động cơ quạt điện do Tân Thành Tài đã tổng hợp và chia sẻ đến mọi người. Hy vọng rằng với những chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn có thêm nhiều thông tin hơn. Nếu có nhu cầu về các thiết bị motor điện xin liên hệ ngay với chúng tôi.

Hotline: 0918 026 532